loader image

Η κοίμηση του οσίου Εφραίμ του Σύρου

Η κοίμηση του οσίου Εφραίμ του Σύρου

Η πολυπρόσωπη παράσταση της Κοίμησης του οσίου Εφραίμ του Σύρου βρίσκεται στην Κατώτερη εικονογραφική ζώνη με τους ολόσωμους αγίους και καταλαμβάνει τον χώρο ανάμεσα στην ανατολική είσοδο και ενός παραθύρου. Στο κέντρο της παράστασης μπροστά από ένα τοπίο με χαμηλούς, μαλακούς λόφους και σπήλαια εικονίζεται ένας πυκνός όμιλος πολυάριθμων μοναχών που θρηνούν γύρω από το λείψανο του αγίου Eφραίμ. O άγιος, τυλιγμένος με το μοναχικό ένδυμα, είναι τοποθετημένος πάνω σε λάρνακα, με κλειστό Ευαγγέλιο μπροστά στο στήθος. Γύρω από τον νεκρό σε πυκνή, ημικυκλική διάταξη εικονίζεται ένας όμιλος μοναχών, που είναι όρθιοι και θλιμμένοι, σε ποικιλία στάσεων και χειρονομιών. Mερικοί από τους μοναχούς σκύβουν για να του δώσουν τον τελευταίο ασπασμό, ενώ ένας ιερέας, αριστερά και σε πρώτο επίπεδο, ετοιμάζεται για την κήδευση και θυμιατίζει. Σε δεύτερο επίπεδο ένας μοναχός χτυπάει το σήμαντρο για να αναγγείλει στους ερημίτες, σύμφωνα με το Tυπικό, τον θάνατο του αγίου και να τους καλέσει στην κηδεία. Οι μοναχοί εικονίζονται μέσα σε βραχώδη σπήλαια, προσευχόμενοι, εργαζόμενοι ή μελετώντας. Ένας εξ αυτών εικονίζεται καθισμένος πάνω σε στύλο, δεχόμενος καλάθι με τρόφιμα. Παράλληλα εικονίζονται συνοδευόμενοι, για να παραστούν στην κηδεία, ερημίτες γέροντες, ασθενείς και ανήμποροι: Ένας «επί πώλου όνου», άλλος πάνω σε λιοντάρι, άλλος φερόμενος πάνω σε φορείο από μοναχούς ή ακόμη έρποντας στα γόνατα. Στο άνω μέρος της εικόνας, εικονίζεται σε προτομή ένας άγγελος να μεταφέρει στον ουρανό την ψυχή του αγίου. Το τοπίο, που αποτελείται από μαλακούς, ανάγλυφους σχεδόν λόφους και οξυκόρυφα σπήλαια, διανθίζεται με λιγοστά δενδρύλλια, και πεύκα. Η παράσταση ήταν ιδιαίτερα αγαπητή στους μοναστικούς κύκλους λόγω της θεματολογίας της. Η συσσώρευση των επιμέρους επεισοδίων και το πολύπτυχο τοπίο, όπως τουλάχιστο προκύπτει από την αναλυτική «έκφραση» του θέματος από τον μητροπολίτη Εφέσου Mάρκο Eυγενικό τον 15ο αιώνα, φαίνεται πως απορρέει από ένα εικονογραφικό πρότυπο, που εμφανίζεται διαμορφωμένο τον 13ο αιώνα και το οποίο εμπλουτίζεται την περίοδο των Παλαιολόγων με γραφικά επιμέρους στοιχεία. Το θέμα γνώρισε ιδιαίτερη διάδοση στη μνημειακή ζωγραφική κυρίως της κρητικής σχολής του 16ου αιώνα. Ο όσιος Εφραίμ ο Σύρος έζησε τον 4ο αιώνα, υπήρξε σημαντικός εκκλησιαστικός συγγραφέας και θεωρείται ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της συριακής θεολογίας του αιώνα αυτού. Θεωρείται, επίσης, σπουδαίος μελετητής της Αγίας Γραφής και σφοδρός πολέμιος των αιρέσεων. Κοιμήθηκε οσιακώς το 373 μ.Χ. σε μοναστήρι στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας, όπου ίδρυσε και θεολογική σχολή.